پلیمرها دسته‌ای گسترده از ترکیبات شیمیایی هستند که به هر دو شکل طبیعی و سنتزی یافت می‌شوند. این ترکیبات از زیرواحدهایی به نام مونومر تشکیل می‌شوند و نحوه اتصال آن‌ها تاثیر به‌سزایی روی ویژگی‌های پلیمرها دارد. به دلیل کاربرد وسیع این دسته از ترکیبات در صنعت و زندگی روزمره، آشنایی با انواع پلیمر از اهمیت بسیاری برخوردار است.
پلیمرها دارای ویژگی‌های زیر هستند :
– اندازه و شکل‌ها : پلیمرها دارای اندازه و شکل‌های متفاوتی هستند. مثلاً پلاستیک‌های سنتزی مانند “پلی‌استایرن” (Polystyrene) و پلیمرهای زیستی طبیعی مانند “دی‌ان‌ای” (DNA) از این دسته هستند.
– ویژگی‌های فیزیکی : پلیمرها دارای ویژگی‌های فیزیکی نامعمولی هستند، مانند سختی، کشسانی بالا، گرانروی کشانی و تمایل به تشکیل ساختارهای آمورف و نیمه‌بلوری به جای ساختارهای بلوری¹.
مونومرها، واحدهای سازنده پلیمر هستند. تعداد بسیار زیادی از مولکول‌های کوچک که “مونومر” یا “تکپار” (Monomer) نام دارند، با یکدیگر همراه می‌شوند و پلیمرهای مصنوعی و طبیعی را به وجود می‌آورند. برای اینکه یک مولکول کوچک بتواند نقش مونومر را بازی کند، باید حداقل دو محل اتصال داشته باشد. از طرفی، آلکن‌ها، وینیل کلرید، آدیپیک اسید و گلیکول به دلیل داشتن دو محل اتصال، مونومر هستند .
پلیمرها می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند: پلیمرهای طبیعی و پلیمرهای سنتزی
۱_ پلیمرهای طبیعی:
– پلی‌ساکاریدها: این پلیمرها از مونومرهای قندی ساخته می‌شوند. مثال‌هایی از پلی‌ساکاریدها عبارت‌اند از:
– پلی‌گلوکز: که در ساختار سلول‌های گیاهی و حیوانی وجود دارد.
– پلی‌سلولز: که در دیواره‌ی سلولی گیاهان یافت می‌شود.
– پلی‌لاکتوز: که در شیر و محصولات لبنی وجود دارد.
– پروتئین‌ها : پلیمرهایی هستند که از مونومرهای آمینو اسید ساخته می‌شوند. پروتئین‌ها در ساختار سلول‌ها، آنزیم‌ها، هورمون‌ها و سایر فرآورده‌های زنده نقش دارند.
– پلی‌نوکلئوتیدها: این پلیمرها از مونومرهای نوکلئوتیدی ساخته می‌شوند و در ساختار DNA و RNA دخالت دارند.
پلیمرهای سنتزی:
– پلی‌اتیلن : یکی از پرکاربردترین پلیمرها است که از مونومر اتیلن ساخته می‌شود. پلاستیک‌هایی که در کیسه‌های خرید، لوله‌ها و ظروف مواد غذایی استفاده می‌شوند، از پلی‌اتیلن ساخته شده‌اند.
– پلی‌پروپیلن : این پلیمر از مونومر پروپیلن تشکیل شده است و در تولید بطری‌ها، لوله‌ها و قطعات خودرو استفاده می‌شود.
– پلی‌وینیل کلرید (PVC) : این پلیمر از مونومر وینیل کلرید ساخته می‌شود و در ساخت لوله‌ها، کف‌پوش‌ها و محصولات پلاستیکی دیگر به کار می‌رود.
– پلی‌استایرن : از مونومر استایرن ساخته می‌شود و در ساخت قطعات الکترونیکی، لوازم خانگی و ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود.
فارسی
English